میخک گلی است متشکل از ترکیبات از بین برنده باکتری ها، ویروس ها، قارچها و آنتی اکسیدانها که در ماداگاسکار، سریلانکا، اندونزی و چین رشد میکند. از این گیاه اسانس میخک استخراج میشود که در کنار ۳۰ ترکیب دیگر به دلیل داشتن «اوژنول» که کمتر از ۵۰٪ آن را تشکیل میدهد، به آن بوی قوی طعم شدید میدهد. البته نکته قابل ذکر آن که اثربخشی بالای این ماده در پیشگیری از پیشرفت، تولید مثل و گسترش تومورهای سرطانی مخصوصا در سرطان ریه، روده بزرگ، پروستات، سینه، پانکراس، پوست، خون، غدد لنفاوی و دهانه رحم میخک را در زمره داروهای مورد توجه قرار داده است.
طبق مطالعهای که در سال ۲۰۲۱ منتشر شد، علاوه بر فوایدی که عصاره این گیاه برای سلامتی انسان به عنوان یک ضد التهاب، تسکین دهنده اسپاسم، بی حس کننده موضعی و مسکن درد دارد، افشره میخک در صنایع غذایی، آفت کش ها، عطرها، لوازم آرایشی، محصولات بهداشتی و دندانپزشکی نیز پرکاربرد است. پس روغن میخک فقط یک ماده روغنی با خواص معطر نیست، بلکه گنجینهای با فواید و کاربردهای فراوان است که باید اسرار و هشدارهای آن را دانست.
طبق تحقیقات، روغن میخک یک مکمل مهم برای تضمین ایمنی پنج گروه غذایی از میکروارگانیسمهایی است که باعث بیماریهای ناشی از غذا میشوند:
غذاهای پخته شده: افزودن روغن میخک به غذاهای پخته شده و کیسههای بسته بندی میتواند بدون اینکه بر طعم، طعم، بافت یا ظاهر اصلی تأثیر بگذارد، عمر مفید آنها را افزایش دهد. این اتفاق به دلیل وجود اوژنول است که در برابر علل علل بیماریهای ناشی از غذا و فساد مواد و میکروارگانیسمها فعالیت مفیدی را ارائه میدهد.
سبزیجات: خواص ضد میکروبی روغن میخک به عنوان یک جایگزین بالقوه برای قارچ کشهای شیمیایی مانند بی کربنات سدیم و ضد عفونی کنندههای مبتنی بر کلر عمل میکند. با افزودن ترکیب اسانس میخک در حین شستن سبزیجات تازه برش خورده، اثرات نامطلوب بر سلامتی کاهش و عمر مفید آن افزایش مییابد در حالی که هیچ تأثیری بر ویژگیهایی همچون رنگ، مواد مفید یا ترکیباتش نخواهد داشت. حتی فساد ناشی از قارچ در این سبزیجات را کاهش میدهد.
محصولات لبنی: از آنجایی که محصولات لبنی (به ویژه پنیر) در خط مقدم شیوع بسیاری از بیماریهای ناشی از خوراکیها هستند، پنیرسازان تقریباً یک کیلوگرم روغن میخک را به ازای هر ۲۰۰ لیتر شیر خام، به عنوان یک عامل ضد میکروبی مهم، بدون تأثیر بر ویژگیهای تولید این محصول لبنی، اضافه میکنند.
غذاهای فرآوری شده: اهمیت افزودن اسانس میخک به عنوان یک طعمدهنده با خواص ضد میکروبی و آنتیاکسیدانی بالاخص پس از گسترش تقاضا برای غذاهای آماده طبخ در سالهای اخیر، به دلیل تغییر سبک زندگی افزایش یافته است. تخریب غذاهای فرآوری شده که باعث کاهش کیفیت محصولات غذایی و تغییر بو، رنگ و PH آن شده و سلامت مصرف کنندگان را به خطر میاندازد.
مواد پروتئینی: استفاده از اسانس میخک در غذاهایی مانند میگو، برگر، ماهی قزل آلا، گوشت چرخ کرده، گوشت مرغ در طول نگهداری در یخچال یا فریزر واکنشهای ناخواسته که شامل بدتر شدن طعم و بو، رنگ، بافت و سایر خواص میشود را کاهش میدهد و فعالیت ضد میکروبی روغن منجر به کاهش تعداد باکتریها میشود.
مطالعات نشان داده اند که اسانس میخک به دلیل دارا بودن ترکیباتی که (مهمترین آنها اوژنول است) از سلولها در برابر اکسیداسیون رادیکالهای آزاد مرتبط با بیماریهایی مانند سرطان، تصلب شرایین، آلزایمر و پارکینسون محافظت میکند، بازدارندگی گستردهای در برابر عوامل بیماری زا دارد.
اسانس میخک مقدار زیادی از مواد سمی تحت تأثیر اوژنول را در خود دارد که ۳ برابر بیشتر از سایر مواد شیمیایی دافع حشرات است. علاوه بر فعالیت ضد ویروسی آن، میتوان آن را در دستمالهای تمیزکنندهای که برای حذف آلودگی از سطوح طراحی شده اند، گنجاند.
اسانس میخک دارای خواص ضد التهابی است، زیرا اوژنول به در عرض ۳ ساعت بین ۲۰ تا ۶۰ درصد التهاب کاهش میدهد و باعث بهبود زخم میشود. همچنین برای درمان سردرد، درد مفاصل، مشکلات پوستی و دندان درد به عنوان یک مسکن بی خطر، موثر و ارزان در نظر گرفته میشود.
به گفته دکتر سینا اسمیت، مدیر پزشکی مرکز شفای شیکاگو، روغن میخک برای بهبود زخم بسیار مفید دانست و گفت: «از این نظر معادل با دیکلوفناک و کرم نئومایسین است.»
روغن میخک ممکن است به جلوگیری از پوسیدگی دندان و تسکین درد دهان کمک کند. برای تسکین دندان درد، اسمیت توصیه میکند: «یک تکه پنبه را در روغن میخک رقیق کرده و آن را روی دندانهای خود قرار دهید تا زمانی که بتوانید به دندانپزشک مراجعه کنید.»
ترکیبات اوژنول با فعالیت ضد تومور خود به عنوان جایگزین، در پیشگیری و درمان سرطان استفاده میشود. برخی تحقیقات نشان میدهد که این اسانسها عوارض جانبی شیمی درمانی از قبیل تهوع، استفراغ، کاهش اشتها و کاهش وزن را نیز کاهش میدهند. اسانس میخک همچنین در برابر انواع مختلف سرطان مانند سرطان روده بزرگ، ریه، سینه، پانکراس، سرطان خون، دهانه رحم و سرطان پروستات آزمایش شده است.
اگرچه اسانس میخک توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده به عنوان یک «مکمل غذایی ایمن» شناخته شده است، اما استفاده نادرست از آن ممکن است مسائلی را ایجاد کند که مهمترین آنها عبارتند از:
به گفته سینا اسمیت، «برای تسکین درد کودکی که در حال دندان درآوردن است نباید روغن میخک بدهید». او هشدار داد: «روغن میخک برای کودکان، به ویژه کودکان زیر دو سال، بی خطر نیست. دادن روغن میخک به آنها ممکن است منجر به عوارض جانبی جدی مانند آسیب کبدی شود.»
کریستوفر نورمن، یک پرستار، میگوید: «روغن میخک نیز ممکن است در مواقعی مانند اکثر داروهای گیاهی برای موجودات زنده سمی باشد؛ بنابراین مهم است که قدرت آن، عوارض جانبی بالقوه آن و چگونگی آن را بشناسیم. ممکن است با داروها تداخل داشته باشد. مثلا برای استفاده موضعی همیشه باید با روغن دیگری مانند روغن نارگیل یا روغن بادام رقیق شود تا از تحریک پوست یا لثه جلوگیری شود.»
منبع: ایرنا