راه حل بحران ناباروری مردان پیدا شد؛ پرورش بیضه در آزمایشگاه برای اولین بار!

دکتر نیتزان گونن، زیست‌شناس اسرائیلی در مصاحبه‌ای اعلام کرد: «مردم همیشه از من می‌پرسند آیا هدف کار من این است که روزی مردان را حذف کنم.» این سوال چندان بی‌ربط نیست، زیرا دکتر گونن اخیراً در یک پیشرفت علمی بی‌سابقه موفق شده نسخه‌های مینیاتوری بیضه مردان را در آزمایشگاه پرورش دهد.

اگرچه این بیضه‌های مینیاتوری از سلول‌های موش تولید شده‌اند، اما دکتر گونن به زودی قصد دارد از سلول‌های انسانی استفاده کند. هدف نهایی این پژوهش، تولید سلول‌هایی در آزمایشگاه است که قادر به تولید اسپرم انسان باشند. این رویا چندان دور از دسترس نیست و دکتر گونن امیدوار است این فناوری ظرف پنج سال آینده به واقعیت تبدیل شود.

روش پیشنهادی دکتر گونن برای این کار حیرت‌انگیز است: استفاده از سلول‌های بنیادی جدا شده از یک تکه کوچک پوست گرفته شده از بازوی یک مرد. او تأکید می‌کند که هدف کارش کمک به مردانی است که نمی‌توانند اسپرم تولید کنند و در حال حاضر هیچ راه دیگری برای پدر شدن ندارند، نه حذف مردان از فرآیند تولیدمثل.

این پژوهش در زمانی انجام می‌شود که باروری مردان با بحران جدی روبروست. پروفسور کریستوفر بارت، متخصص پزشکی تولیدمثل از دانشگاه داندی و عضو هیئت سازمان جهانی بهداشت، هشدار می‌دهد: «باروری مردان در وضعیت بحرانی است و اگر کاری نکنیم، نسل بشر با مشکل جدی مواجه خواهد شد.»

این تحلیل نگران‌کننده بر اساس مطالعاتی است که نشان می‌دهند بین سال‌های ۱۹۷۳ تا ۲۰۱۸، غلظت اسپرم (تعداد اسپرم در هر واحد منی) سالانه ۱.۲ درصد کاهش یافته و پس از سال ۲۰۰۰، این کاهش به طرز نگران‌کننده‌ای به ۲.۶ درصد در سال رسیده است.

پروفسور بارت می‌گوید: «نه تنها تعداد کل اسپرم در هر انزال کاهش یافته، بلکه غلظت اسپرم یا تعداد اسپرم در هر میلی‌لیتر و کیفیت اسپرم (عواملی مانند توانایی حرکت آنها) نیز کاهش یافته است.» او اضافه می‌کند که در حال حاضر حدود ۷ درصد مردان در بریتانیا با مشکلات باروری مواجه هستند، اگرچه این رقم به احتمال زیاد افزایش خواهد یافت.

عوامل متعددی در کاهش کیفیت و کمیت اسپرم نقش دارند. یکی از نظریه‌ها این است که در طول بارداری، عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض پلاستیک‌ها یا ترکیبات مختل‌کننده هورمونی که در بسیاری از محصولات خانگی یافت می‌شوند، به رشد بیضه‌ها و سلول‌های آن آسیب می‌رسانند. همچنین، ذرات ریز آلودگی هوا، موسوم به PM۲.۵، ممکن است در این آسیب نقش داشته باشند.

حدود ۱ درصد مردان و ۱۰ تا ۱۵ درصد مردان نابارور با مشکل جدی‌تری به نام آزواسپرمی مواجه هستند، که به معنای عدم وجود اسپرم در منی است. برای برخی مردان، این مشکل ممکن است ناشی از انسداد فیزیکی در مجاری تولیدمثلی باشد، اما برای دیگران ناشی از آسیب به سلول‌های تولیدکننده اسپرم در بیضه‌ها است.

بیضه‌های مینیاتوری که دکتر گونن تولید کرده، نوعی ارگانوئید هستند که نسخه‌های میکروسکوپی از یک اندام با اجزای حیاتی آن شناخته می‌شود. هر ارگانوئید بیضه بسیار کوچک است – کمتر از یک میلی‌متر –، اما حاوی تمام عناصر لازم برای تولید اسپرم است.

دکتر گونن اکنون در حال همکاری با بیمارستانی در اورشلیم برای تولید ارگانوئید از بافت منجمد بیضه کودکانی است که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند. این اقدام او می‌تواند راه حلی برای حفظ باروری این کودکان در آینده باشد. حدود ۸۰ درصد کودکان از سرطان نجات می‌یابند، اما نیمی از آنها باروری خود را از دست می‌دهند.

در آینده، دکتر گونن امیدوار است بتواند با استفاده از یک تکه کوچک پوست از بازوی یک مرد نابارور، بیضه‌های مینیاتوری رشد دهد که قادر به تولید اسپرم باشند. این فرآیند شامل تبدیل سلول‌های پوست به سلول‌های بنیادی پرتوان و سپس تبدیل آنها به سلول‌های مورد نیاز برای ساخت ارگانوئید‌های کوچک است.

البته نگرانی‌های اخلاقی در مورد چنین پژوهش‌هایی وجود دارد. پروفسور ساکس مینهاس، مشاور ارولوژی و آندرولوژی در کالج سلطنتی لندن، می‌گوید: «باید معیار‌های بسیار سختگیرانه‌ای برای ذخیره‌سازی و ردیابی وجود داشته باشد.» با این حال، همه معتقدند که تحقیقات دکتر گونن هیجان‌انگیز است.

دانشمندان پیش‌بینی می‌کنند که در ۵ تا ۱۰ سال آینده، حداقل تولید سلول‌های شبه اسپرم در آزمایشگاه امکان‌پذیر خواهد بود و این خود می‌تواند به بهبود تحقیقات در مورد ناباروری مردان کمک کند.

در کنار این پیشرفت‌ها، متخصصان بر اهمیت آگاهی‌رسانی درباره تأثیر سن مردان بر باروری تأکید می‌کنند. آنها معتقدند که ما در یک بحران باروری مردان هستیم؛ چراکه مردان تلاش برای بچه‌دار شدن را به سنین بالاتر موکول می‌کنند. از طرفی تا حدی مسئله این است که پزشکی تولیدمثل بر زنان متمرکز است، نه مردان.

دیگران استدلال می‌کنند که نیاز فوری به تحقیقات بیشتر در مورد علل زیربنایی ناباروری مردان وجود دارد و ارائه گزینه‌های تولیدمثل کمکی ممکن است «انتخاب طبیعی را دور بزند» و مشکلی که ممکن است ژنتیکی باشد، ادامه یابد.

پروفسور جوریس ولتمن، ژنتیک‌دان دانشگاه نیوکاسل، اشاره می‌کند که برخی تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که از طریق تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) متولد می‌شوند، میزان ناباروری بالاتری نسبت به بقیه جمعیت دارند. او در سال ۲۰۲۲ تحقیقی منتشر کرد که نقص‌های ژنتیکی مرتبط با ناباروری را که فرزندان پسر را نابارور می‌کرد شناسایی کرد. در ۵۰ درصد موارد، این نقص ژنتیکی می‌توانست مستقیماً به فرزندان منتقل شود.

در پایان، این سؤال باقی می‌ماند که آیا نژاد بشر هرگز قادر خواهد بود بدون مردان ادامه یابد؟ دکتر نیتزان گونن با خنده پاسخ می‌دهد: «نه، قطعاً نه. ما به کروموزوم‌های آنها نیاز داریم»

منبع: روزیاتو