گزارش «چشمانداز جمعیت جهان» که امروز ۱۱ ژوئیه همزمان با روز جهانی جمعیت منتشر شده است، پیشبینی میکند که تعداد افراد روی کره زمین «در اواسط دهه ۲۰۸۰ به اوج خود میرسد و سپس به تدریج کاهش مییابد».
این گزارش همچنین پیشبینی میکند که افرادی که امروز به دنیا میآیند به طور متوسط ۷۳.۳ سال عمر خواهند کرد که نسبت به سال ۱۹۹۵، ۸.۴ سال افزایش داشته است.
برای بیش از نیم قرن، سازمان ملل متحد با ترکیب دادههای سرشماری ملی کشورهای عضو، نرخهای «زاد و ولد» و «مرگ و میر» و دیگر بررسیهای جمعیتی، پیشبینیهای جهانی جمعیت را به طور منظم انجام داده است. جمعیتشناسی مطالعه آماری است که تغییرات جمعیت انسانی را نشان میدهد.
جاکوب بیجاک، جمعیتشناس، به بیبیسی میگوید: «محاسبه تعداد افراد روی این سیاره یک علم غیر دقیق است.»
پروفسور بیجاک، اقتصاددانی که در زمینه جمعیتشناسی از دانشگاه ساوتهمپتون تخصص گرفته، اذعان میکند تنها چیزی که میتوان هنگام پیشبینی تعداد جمعیت به آن اطمینان داشت، عدم قطعیت آنها است.
دکتر توشیکو کاندا، کارشناس پیشبینی جمعیت در سازمان پژوهشی «اداره مرجع جمعیت» در واشنگتن، تأکید میکند: «ما یک گوی بلورین نداریم.».
اما این موضوع به این معنی نیست که وقتی صحبت از تخمین جمعیت و پیشبینیهای آینده میشود، جمعیتشناسان از روی هوا حرف بزنند.
دکتر کاندا میگوید: «این یک تفکر عمیق و جدی بر اساس تجربه، دانش و هر گونه اطلاعاتی است که ما به آن دسترسی داریم.
جمعیتشناسان به طور مداوم پیشبینیهای خود را به روز میکنند. به عنوان مثال، امسال سازمان ملل تخمین زده که تا سال ۲۱۰۰، جمعیت انسانها شش درصد کمتر از آنچه یک دهه پیش تخمین زده میشد، خواهد بود.
با وجود اصلاح مکرر، دادههای جمعیتی برای دولتها و سایر سیاستگذاران که از آنها برای تصمیمگیری درباره آینده استفاده میکنند، مهم است.
با این وصف تازهترین ارقام سازمان ملل به ما چه میگویند؟
گزارش «چشمانداز جمعیت جهان ۲۰۲۴» میگوید که «یک نفر از هر چهار نفر در جهان در کشوری زندگی میکند که جمعیت آنها تاکنون به اوج خود رسیده است».
با این حال، ۱۲۶ کشور و منطقه، شاهد افزایش جمعیتشان تا سه دهه دیگر خواهند بود.
این کشورها شامل برخی از پرجمعیتترین کشورهای جهان مانند هند، اندونزی، نیجریه، پاکستان و ایالات متحده هستند.
از هر ۴ نفر در سراسر جهان ۱ نفر در کشوری زندگی میکند که جمعیت آن قبلا به اوج خود رسیده بود.
کاهش و افزایش جمعیت
یکی دیگر از یافتههای مهم این گزارش جدید این است که امید به زندگی جهانی پس از همهگیری کووید-۱۹ دوباره در حال افزایش است.
در سراسر جهان، افرادی که امروز به دنیا میآیند به طور متوسط ۷۳.۳ سال عمر خواهند کرد، که نسبت به سال ۱۹۹۵، ۸.۴ سال افزایش یافته است.
بر اساس این گزارش، «پیشبینی میشود کاهش بیشتر در مرگ و میر به طول عمر متوسط حدود ۷۷.۴ سال در سطح جهانی در سال ۲۰۵۴ منجر شود».
رشد جمعیت در مناطق مختلف جهان بسیار متفاوت به نظر میرسد.
برخی کشورها، مانند آنگولا، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، نیجر و سومالی، در ۳۰ سال آینده افزایش سریع زاد و ولد را تجربه خواهند کرد. انتظار میرود جمعیت آنها دو برابر شود.
اما طبق گزارش جدید سازمان ملل، در برخی مناطق جهان، مهاجرت بزرگترین عامل افزایش جمعیت خواهد بود.
در ۱۹ کشوری که جمعیت آنها از نظر اندازه به اوج خود رسیده- شامل آلمان، ژاپن، ایتالیا، روسیه و تایلند - دادهها نشان میدهد که جمعیت این کشورها بدون مهاجرت، در سطح پایینتری به اوج خود میرسید.
گزارش میگوید که انتظار میرود مهاجرت «به رشد مستمر جمعیت در چندین کشور که انتظار میرود پس از سال ۲۰۵۴ جمعیتشان به اوج خود برسند، کمک کند. این کشورها شامل استرالیا، کانادا، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ایالات متحده هستند.»
قاره آفریقا، کمترین میانگین سنی را دارد
پروفسور بیجاک میگوید: «مهاجرت به طور فزایندهای به عنوان مکانیزمی برای توزیع مجدد افراد در کره زمین اهمیت پیدا میکند»، اما «اکثر کشورها مهاجران را ردیابی نمیکنند، یا فقط یک بار در طول دهه، در زمان سرشماری، با یک دامنه بسیار محدود این کار را انجام میدهند.»
پروفسور بیجاک میگوید برخی کشورها از نظرسنجیها یا سرشماری استفاده میکنند، «اما اینها در اقلیت هستند و عمدتاً کشورهای توسعهیافتهتر در اروپا، آمریکای شمالی و استرالیا و نیوزیلند چنین کاری میکنند.»
او اضافه میکند: «برخی کشورها در تلاشند از اشکال جایگزین چنین دادههایی استفاده کنند؛ مانند مکانیابهای تلفن همراه. اما این روش برای قابل اعتماد شدن هنوز باید رشد کند. ما نیاز داریم این دادهها را بهتر درک کنیم.»
دکتر کاندا میگوید که الگوهای مهاجرت ارزش پیگیری دارند، زیرا آنها میتوانند بسیار سریعتر از نرخ باروری تغییر کنند.
او میگوید: «من هرگز فرض نمیکنم که حتی کشوری با کمترین نرخ باروری، جمعیت به صفر برسد. جمعیت با چنین سرعتی تغییر نمیکند. اما تعداد مهاجران میتواند به دلیل بلایای طبیعی یا جنگ یک شبه تغییر کند.»
کلر منوتزی رئیس بخش تحلیل جمعیتی سازمان ملل میگوید مهاجرت بینالمللی نباید به عنوان یک راهحل سریع دیده شود.
او میگوید که مهاجرت به تنهایی «نمیتواند کاهش جمعیت یا پیری جمعیت را در درازمدت جبران کند و نباید به عنوان راهحلی برای گذار جمعیتی در نظر گرفته شود؛ آنچه که در نهایت یک فرآیند جهانی و غیرقابل بازگشت است.»
عمل شمارش یا نظرسنجی از جمعیت در یک سرشماری برای اطلاعرسانی و سیاستگذاری، تاریخچه طولانی دارد.
جمعیتشناسان معتقدند که این کار به چهار هزار سال قبل از میلاد بازمیگردد؛ زمانی که امپراتوری بابل در بینالنهرین (تقریباً عراق امروزی) اولین سرشماری شناختهشده را انجام داد.
تکنولوژی سرشماری از آن زمان تاکنون راه طولانی را پیموده است، اما به نظر نمیرسد کار جمعیتشناسان آسانتر شده باشد.
دکتر کاندا میگوید که توانایی یک کشور برای جمعآوری دادههای دقیقتر، حتی برای کشورهای بسیار توسعهیافته مانند ایالات متحده، «با چالشهایی مانند افزایش بیاعتمادی به دولت و نگرانیهای مربوط به حریم خصوصی مواجه است.»
دکتر کاندا میگوید که بودجههای سازمانهای جمعآوری دادهها در کشورهای توسعهیافته کاهش یافته است. هزینه و پیچیدگی جمعآوری دادههای جمعیت برای کشورهای کمتر توسعهیافته و فقیرتر چالش بیشتری را به همراه دارد.
سازمان ملل میگوید که «هر دلاری که در تقویت سیستمهای داده سرمایهگذاری میشود، ۳۲ دلار مزایای اقتصادی ایجاد میکند.»
سازمان ملل توصیه میکند که جمعآوری دادهها در آسیبپذیرترین جوامع جهان اولویتبندی شود: «برای مثال، مکانهایی که دارای کمترین کیفیت داده در مورد مادران نوجوان (سنین ۱۵-۱۹) هستند، همان مناطقی هستند که زایمان نوجوانان در آنها شایعتر است.»
جدیدترین گزارش چشمانداز جمعیت جهان بیست و هشتمین نسخه از تخمینها و پیشبینیهای رسمی جمعیت سازمان ملل است.
این ارزیابی از نتایج بیش از ۱۷۰۰ سرشماری ملی جمعیت که بین سالهای ۱۹۵۰ و ۲۰۲۳ انجام شده، بهعلاوه اطلاعات سیستمهای ثبت حیاتی و از دو هزار و ۸۹۰ نظرسنجی نمونه ملی تهیه شده است.
موسسه معیارهای سلامت و ارزیابی در دانشگاه واشنگتن و مرکز جمعیت شناسی و سرمایه انسانی جهانی ویتگنشتاین در وین دو نهاد اصلی دیگر هستند که پیشبینیهای جمعیت جهانی را انجام میدهند.
منبع: بی بی سی